دستکاری در ریخته ارثی ماهیها برای جلوگیری از انقراض

راهکار جدیدی که موجب سریعتر شدن تولید مثل ماهیها میشود میتواند به حفظ گونه های در حال انقراض مانند ماهی آزاد اقیانوس اطلس و ماهی قزل آلای رودخانه کلرادو کمک کند.
از این راهکار تا کنون برای تولید بچه ماهی از سلولهای دستکاری شده بکار میرفت. اما به گفته "برندان مک اندرو" از دانشگاه "استیرلینگ", سایر پژوهشگران به فکر استفاده از راهکار مشابه در سایر گونه ها نظیر ماهی راه راه (نوعی ماهی آکواریومی با نام علمی Brachydanio rerio) افتاده اند.
استفاده از ماهیهای راه راه به دلیل کوچکی جثه در تحقیقات ژنتیکی بسیار رایج بوده و از آن در مطالعات مربوط به نقش ژن ها در تکامل استفاده میشود. گونه های بزرگتر نظیر ماهیهای آزاد بیشتر با اهداف تجاری دستکاری میشوند, مثلا بهنژادی به منظور داشتن جثه بزرگتر یا تحمل دماهای پایین تر. اما راهکارهای تولید انبوه زمان بر, پرهزینه و غیر قابل پیش بینی هستند. به گفته "گورو یوشیزاکی" از دانشگاه شیلات توکیو, روش تولید یاخته بارور از یاخته های پایه که در منجر به تولید موشهای بارور شده در مورد ماهیها موفقیت آمیز نبوده است.
به همین علت گروه پژوهشی یوشیزاکی اقدام به استخراج یاخته های جنینی از غده های جنسی ماهیهای نابالغ کردند, که به یاخته های جنسی تبدیل میشود. پس از دستکاری ژنتیکی به منظور تولید نور فلورسنت, این یاخته ها در بدن 74 نمونه از قزل آلای رنگی (با نام علمی Oncorhynchus mykiss) کاشته شد.
در 16 نمونه این یاخته ها به غده های جنسی منتقل شده و نور فلورسنت در اسپرم یا تخمک ماهی مشاهده شد. بعد از آمیزش طبیعی, 4% از یاخته های جنسی به ماهی تبدیل شدند. هرچند بازدهی این روش پایین بود, ولی یوشیزاکی امیدوار است با کشت یاخته های جنینی مزبور در ماهیهای نابارور کارایی این روش را بهبود بخشد.
این راهکار دو بار سریعتر از روشهای متعارفی است که طی آنها ماهیهای تراریخته بعد از یک نسل جفتگیری گزینش میشدند. "یانیو هینیتس" متخصص تکامل از کینگز کالج لندن توضیح میدهد: "به دلیل اینکه بالغ شدن ماهی قزل آلا یک سال به طول می انجامد و در ضمن سالی یک بار هم بیشتر تخمریزی نمیکند, روشهای متعارف بسیار طولانی است."
راهکار یاد شده میتواند برای حفظ گونه های در حال انقراض به کار رود. تخم و جنین ماهی بزرگ بوده و نگهداری آن در دماهای پایین ممکن نیست, اما یاخته های جنینی کوچکتر است, و مک اندرو معتقد است نگهداری آن به صورت منجمد و احیای مجدد آن ممکن است. همچنین, یوشیزاکی می افزاید یاخته های جنینی میتواند به گونه دیگری منتقل شده و تبدیل به ماهی بالغ شود.
گونه های دیگر تجاری ماهی نیز ممکن است دستمایه این راهکار قرار گیرند. برای مثال, یاخته های جنینی ماهی تن میتواند به سویه های نابارور ماهی خال مخالی (با نام علمی Scomber scombrus) منتقل شود. نگهداری ماهی خال مخالی به دلیل کوچکتر بودن, آسان تر بوده و تولید مقدار زیادی یاخته جنسی ماهی تن طی مدت کوتاهی انجام خواهد شد. به گفته یوشیزاکی, میتوان بچه ماهی ها را بعد از مدتی نگهداری در استخرهای پرورش, در دریا رها کرد.
منبع: نیچر